Qeveria e re e Zelandës së Re thotë se ka në plan të heqë ndalimin e pirjes së duhanit, për të financuar uljen e taksave.
Legjislacioni, i prezantuar nën qeverinë e mëparshme të udhëhequr nga Jacinda Ardern, do të ndalonte shitjen e cigareve vitin e ardhshëm për këdo që ka lindur pas vitit 2008.
Pirja e duhanit është shkaku kryesor i vdekjeve të parandalueshme në Zelandën e Re dhe politika kishte synuar të ndalonte brezat e rinj që të merrnin zakonin.
Ekspertët e shëndetësisë e kanë kritikuar ashpër ndryshimin e papritur.
“Ne jemi të tmerruar dhe të neveritur… ky është një hap tepër retrogradë ndaj masave shëndetësore lider në botë, absolutisht të shkëlqyera,” tha Profesor Richard Edëards, një studiues i kontrollit të duhanit dhe ekspert i shëndetit publik në Universitetin e Otagos.
“Shumica e grupeve shëndetësore në Zelandën e Re janë të tmerruar nga ajo që ka bërë qeveria dhe po u bëjnë thirrje atyre të tërhiqen”.
Legjislacioni i miratuar vitin e kaluar ishte vlerësuar ndërkombëtarisht me modele kërkimore që mbështesin reformat kryesore. Masat përfshinin kufizimin e numrit të shitësve të duhanit dhe uljen e nivelit të nikotinës në cigare. Modelimi kishte sugjeruar se ligjet pa duhan mund të shpëtonin deri në 5000 jetë çdo vit.
Ligjet e Zelandës së Re besohet se kanë frymëzuar qeverinë e Mbretërisë së Bashkuar në shtator për të shpallur një ndalim të ngjashëm të pirjes së duhanit për të rinjtë. Një zëdhënëse tha se pozicioni i kryeministrit Rishi Sunak mbeti i pandryshuar pas ndryshimit të Zelandës së Re.
Ndërsa është vlerësuar si një politikë e shëndetit publik, masat pa duhan tërhoqën kundërshtimin e disa grupeve të biznesit në Zelandën e Re. Pronarët e dyqaneve qoshe kritikuan humbjen e të ardhurave – madje edhe me subvencionet e qeverisë.
Disa ligjvënës – përfshirë kryeministrin e ri Chris Luxon – argumentuan gjithashtu se një ndalim do të çonte në një treg të zi për duhanin.
Megjithatë, partia e tij Kombëtare, e cila fitoi 38% të votave në zgjedhjet e 14 tetorit, nuk i kishte përmendur ligjet pa duhan gjatë fushatës zgjedhore. Njoftimi i ministrit të ri të financave Nicola Ëillis të shtunën se qeveria do të anulonte ligjet tronditi ekspertët e shëndetësisë të cilët besonin se politika do të ishte e paprekur.
Pavarësisht fitores në zgjedhje, Partia Kombëtare e qendrës së djathtë ka luftuar për javë të tëra në negociatat e politikave për të formuar një qeveri me dy partitë e vogla.
Një marrëveshje u ra dakord vetëm të premten, gjashtë javë pas zgjedhjeve, duke lejuar që qeveria e re të betohet të hënën. Zelanda e Re – e cila fitoi 6% të votave – ishte partia e vetme që bëri fushatë për shfuqizimin e ligjeve të duhanit.
Normat e pirjes së duhanit dhe sëmundjet dhe problemet shëndetësore të lidhura me to, janë më të lartat në mesin e popullsisë indigjene Maori të Zelandës së Re, për të cilët ekspertët kishin thënë se politika do të kishte ndikimin më pozitiv.
Modelimi i shëndetit publik i kryer në vitin 2022 kishte treguar se politika pa duhan do t’i kishte kursyer sistemit shëndetësor të Zelandës së Re rreth 1.3 miliardë dollarë.
Zelanda e Re ende synon të ulë normën e saj kombëtare të duhanpirjes në 5% deri në vitin 2025, me synimin për ta eliminuar përfundimisht atë.
Më shumë se 80,000 të rritur e kanë lënë duhanin vitin e kaluar, tregojnë të dhënat e tij kombëtare. Aktualisht, rreth 8% e popullsisë së saj të rritur pi duhan.
