Turistët italianë zbulojnë Shqipërinë

Marrëdhëniet midis Italisë dhe Shqipërisë janë të rrënjosura thellë në historinë e imperializmit dhe kolonializmit italian në Mesdhe. “Zbulimi i Shqipërisë. Shqiptarët sipas masmedias”, i botuar ne 1995 tregon se si imazhi i shqiptarëve në Itali kushtëzohej fort nga stereotipet, për shkak të mbylljes së vendit në kohën e komunizmit, shkruan në një artikull Fabio Bego të botuar në revistën italiane “Left”. Vëmendja mediatike që turizmi italian ka pasur në Shqipëri së fundmi zbulon aktualitetin e librit, pasi paragjykimet ndaj shqiptarëve vazhdojnë ende, pavarësisht se regjimi komunist ka mbi 30 vjet që ka marrë fund. Marrëdhëniet midis Italisë dhe Shqipërisë janë të rrënjosura thellë në historinë e imperializmit dhe kolonializmit italian në Mesdhe. Në fund të shekullit të IX, elitat politike të Italisë synonin të aneksonin territoret shqiptare pranë bregut të Adriatikut që ishin pjesë e Perandorisë Osmane. Disa diplomatë, studiues dhe gazetarë italianë vizituan rajonin midis shekujve IX-XX. Udhëtimet e tyre u bënë burimet kryesore të informacionit për shqiptarët dhe përdoren edhe sot si burime historike. Duke mos njohur as gjuhën dhe as kulturën vendase, përshtypjet e udhëtarëve ishin kontradiktore dhe të kushtëzuara nga paragjykimet Perëndimorët i shihnin vendet e Ballkanit si një vend kalimi midis Evropës së qytetëruar dhe Lindjes barbare. Shqiptarët cilësoheshin si një popull i egër dhe me tendencë kriminale që jetonin të ndarë në “fise” dhe që nuk mund të qytetëroheshin pa mbështetjen e Italisë. Këto argumente u përdorën për të justifikuar aneksimin italian të Shqipërisë së Jugut pas shpërthimit të Luftës së Madhe dhe pushtimit të të gjithë vendit në prill 1939, në prag të konfliktit të ri botëror. Interesi turistik në Shqipëri lindi kur u fillua të mendohej për territoret “shqiptare” si zotërime të ardhshme italiane. Udhëtarë si Antonio Baldacci, Arturo Galanti, Pio Biondoli, Vico Mantegazza e shumë të tjerë e treguan Shqipërinë si një destinacion për gjuetarët, adhuruesit e natyrës dhe alpinizmin. Ata gjithashtu dhanë përshkrime të veshjeve dhe aspekteve fizike të grave dhe burrave, të cilat shërbyen për të nxitur kureshtjen dhe imagjinatën erotike të lexuesve, gjithashtu me funksion eugjenik. Guidat turistike janë produkt i procesit të zbutjes dhe përfshirjes së mjediseve “të tjera” dhe “ekzotike” në imagjinatën perandorake. ” L’Adriatico orientale da Venezia a Corfù”, botuar nga Giuseppe Marcotti në 1899, nxjerr në pah trashëgiminë arkitekturore dhe kulturore të dominimit romak dhe venecian, të cilat konsideroheshin nga shumë udhëtarë italianë si periudhat e vetme në të cilat trevat shqiptare kishin pasur paqe dhe prosperitet. I njëjti objektiv u tregua edhe në vepra të tjera më të përpunuara që u botuan në dekadat në vijim si “L’Albania Antica” (1924), nga Luigi Maria Ugolini, financuar nga bordi turistik italian dhe “L’Albania” (1940), botuar nga shoqata italiane turistike. Opinionet, konceptet dhe kategoritë e origjinës koloniale janë ende të përhapura në shoqërinë bashkëkohore pasi, me përjashtim të studiuesve individualë, një reflektim sistematik mbi efektet afatgjata të kolonializmit nuk është ndërmarrë kurrë. Përkundrazi, vërejmë se si figurat institucionale vlerësojnë kolonializmin italian duke e konsideruar atë një faktor qytetërimi dhe për rrjedhojë duke përdorur të njëjtat argumente që ishin në modë në periudhën liberale dhe fashiste. Nuk është e pazakontë të lexosh artikuj dhe libra të kohëve të fundit që i referohen “Albania una e mille” të Indro Montanelli i botuar në vitin 1939, si një burim i besueshëm, pavarësisht se libri është shkruar për të justifikuar aneksimin italian të shtetit fqinj. Trashëgimia e ideologjisë koloniale kushtëzon edhe politikën aktuale të jashtme italiane, e cila e sheh Shqipërinë dhe Ballkanin si një zonë të zgjerimit ekonomik. Italia është partneri kryesor ekonomik i Shqipërisë. Në Shqipëri ka mbi dy mijë kompani italiane, disa prej të cilave operojnë në sektorë kyç si banka, ndërtimi dhe energjia. Zyra e Agjencisë Italiane për Zhvillim dhe Bashkëpunim ka selinë në Tiranë. Shumica e fondeve në dispozicion të agjencisë shpenzohen për projekte që zhvillohen në Shqipëri. Ekonomia shqiptare tashmë është e lidhur fort me atë italiane. Megjithatë, qeveria italiane po u kërkon kompanive të investojnë më shumë në vendin fqinj. Në përputhje me këto direktiva, ministrja italiane e Turizmit, Daniela Santanché shkoi në Tiranë në fillim të gushtit për të bindur homologen e saj Mirela Kumbaro që t’u japë operatorëve italianë më shumë mundësi biznesi. Vëmendja aktuale që shtypi italian i ka kushtuar turizmit italian në Shqipëri nuk rrjedh drejtpërdrejt nga marrëdhëniet italo-shqiptare, por nga çështje të tjera. Fushata mediatike u popullarizua nga “La Repubblica”, e cila e përshkroi Shqipërinë si një “zgjidhjen e duhur” për italianët që nuk mund të përballojnë pushimet vendin e tyre pasi kushtojnë shumë. Qëllimi i gazetës nuk ishte të lavdëronte Shqipërinë e cila paraqitet si një destinacion me kosto të ulët, por të kritikonte qeverinë dhe në veçanti ministrin Santanché se nuk i kishte vlerësuar vendndodhjet italiane. Kryeministri Edi Rama ua vodhi të gjithëve pamjen duke publikuar më 8 gusht një foto të anijes shqiptare “Vlora” të ngarkuar me emigrantë që mbërrinin në bregdetin italian në verën e vitit 1991. Udhëtimi i anijes “Vlora’ është i famshëm për mënyrën se si u trajtuan mijëra persona në bord nga autoritetet italiane. Emigrantët u sollën brenda stadiumit të vjetër në Bari, ku u lanë në diell për ditë të tëra pa akses adekuat në ujë dhe ushqime. Ishte një nga faqet e këqija të tranzicionit shqiptar që tregoi papërgatitjen dhe racizmin e institucioneve italiane. “Trollaggio” ishte e dobishme për Ramën për të tërhequr vëmendjen e gazetave italiane të cilave u jepte intervista të bollshme. Në “Libero” Edi Rama e quajti Melonin “tigër” të politikës dhe Shqipërinë si “Itali e vogël”. Duke e barazuar vendin që ai qeveriste me një shtojcë të shtetit fqinj, duke mbështetur kështu planet për zgjerim që mbeten ende në diplomacinë italiane, ishte një mënyrë për të promovuar turizmin për atë pjesë të popullsisë që shfaq me krenari paragjykimet e saj ndaj shqiptarëve. Kthimi te paragjykimet klasike është mirëpritur nga njerëz të cilët, ashtu si guvernatori Toti, janë ndjerë të indinjuar nga ideja se Shqipëria mund të krahasohet me Italinë, e cila, nga pikëpamja e saj eurocentrike, duket se ka “përqindjen më të lartë të trashëgimisë kulturore në botë“. Pavarësisht orientimit politik, shtypi kombëtar nuk është gjithëpërfshirës dhe nuk përfaqëson pjesë të mëdha të shoqërisë bashkëkohore. Duke qenë se rrëfimi i Shqipërisë u është besuar njerëzve që e njohin atë përmes filtrave të ideologjisë koloniale, ai do të rizbulohet ciklikisht përmes dinamikës relacionale dhe kategorive përshkruese të shekullit të IX.