Përafërsisht 4,3 miliardë vjet më parë, disa qindra milionë vjet pas formimit të saj, Hëna u trondit nga një përplasje me një asteroid që krijoi kraterin e saj më të madh dhe më të vjetër të impaktit, si dhe një nga më të mëdhenjtë në Sistemin Diellor: Pellgu i Polit të Jugut-Aitken, një krater me diametër 2 500 kilometra dhe thellësi 12 kilometra në anën e largët të Hënës, pranë polit jugor hënor, shkruan focus.it.
Një analizë e re e detajuar e formës së këtij krateri, e botuar në ”Nature”, zbulon se impakti që la këtë shenjë masive në Hënë ndodhi në drejtim të kundërt nga sa mendohej më parë: nga veriu në jug, jo anasjelltas.
Ky nuk është një detaj i vogël: drejtimi i ndryshëm ka rëndësi shkencore për njohuritë tona për të kaluarën e Hënës dhe për misionet e ardhshme të programit hënor ”Artemis”.
Hartografia e saktë e formës së pellgut është një detyrë komplekse, sepse skajet e lashta të kraterit janë zbutur nga impaktet pasuese.
Një ekip shkencëtarësh nga Universiteti i Arizonës përdorën të dhëna topografike, gravitetin hënor dhe modele të trashësisë së kores së hënës për të arritur në përfundimin se Pellgu i Polit të Jugut-Aitken ka formën e një pike loti, duke u zvogëluar ndërsa udhëton drejt jugut.
Ata arritën në përfundimin se asteroidi që e krijoi atë duhet ta ketë goditur Hënën nga veriu.
Ky ndryshim drejtimi është i rëndësishëm sepse misioni ”Artemis III”, i pari i programit ”Artemis” që përfshinte një ulje hënore dhe që dërgoi një ekuipazh njerëzor pranë polit jugor hënor, pritet të depozitojë astronautët pikërisht në skajin e poshtëm të pellgut, ku – sipas trajektores së re të llogaritur – duhet të jenë grumbulluar mbetjet e brendshme të Hënës.
Autorët e studimit llogaritën se impakti do të kishte hapur një “dritare” në koren hënore, duke ekspozuar materiale shkëmbore të pasura me radioaktivitet të quajtura KREEP (K, kalium, elementë të rrallë të tokës dhe fosfor) në njërën anë të pellgut.
Edhe pse qëllimi i deklaruar i misionit është të kërkojë gjurmë akulli uji në zonën e polit jugor hënor, marrja e mostrave të shkëmbinjve hënorë në një vendndodhje kaq të rëndësishme mund të rrisë më tej vlerën shkencore të misionit, pasi shkëmbinjtë e depozituar në buzë të kraterit mund të ofrojnë informacione të rëndësishme rreth brendësisë së Hënës dhe të kaluarës së saj të trazuar
