Skajet e buta dhe të lakuara të petaleve të trëndafilit i kanë magjepsur prej kohësh poetët, artistët dhe shkencëtarët.
Tani, shkencëtarët izraelitë kanë zbuluar gjeometrinë e fshehur që u jep këtyre petaleve formën e tyre dalluese, duke zbuluar jo vetëm një sekret botanik, por edhe një plan të ri për inxhinierinë e së ardhmes që mund të çojë në elektronikë dhe elementë arkitektonikë më fleksibël dhe “në rritje”.
Një studim i Universitetit Hebraik, i botuar së fundmi në revistën ”Science”, ka zbuluar se skajet ikonike të petaleve të trëndafilit në formë maje u formuan nga mekanizma të ndryshëm nga sa mendohej më parë.
Për vite me radhë, shkencëtarët kanë hipotezuar se strukturat si gjethet dhe petalet i zhvillojnë format e tyre kryesisht nëpërmjet papajtueshmërisë Gaussiane, një lloj mospërputhjeje gjeometrike që bën që sipërfaqet të përkulen dhe të shtrembërohen ndërsa ato rriten.
Megjithatë, kur studiuesit, të udhëhequr nga Prof. Moshe Michael dhe Prof. Eran Sharon të Institutit të Fizikës ”Racah”, shqyrtuan me kujdes petalet e trëndafilit, ata nuk gjetën shenja të papajtueshmërisë.
Në vend të kësaj, ata zbuluan se format e petaleve drejtohen nga një parim gjeometrik i quajtur ‘’papajtueshmëria Mainardi-Codazzi-Peterson’’ (MCP).
‘’Papajtueshmëria Gaussiane’’ shkakton deformim uniform, i cili manifestohet si përkulje, rrudhje dhe përdredhje e petaleve.
Papajtueshmëria e MCP, nga ana tjetër, rezulton në karakteristika më të mprehta siç janë kuspët, palosjet dhe valëzimet e theksuara.
Në rastin e petaleve të trëndafilit, gjatë rritjes, stresi përqendrohet në skajet. Për shkak të papajtueshmërisë së MCP, petali formon natyrshëm kthesa të mprehta dhe të theksuara – jo palosje të rastësishme, por një model të parashikueshëm të qeverisur nga domosdoshmëria gjeometrike.
”Një nga gjetjet më interesante është lakimi i reagimit midis rritjes dhe stresit”, thanë shkencëtarët.
Ndërsa stresi përqendrohet në majat e petalit, ai drejton se si dhe ku petali vazhdon të rritet. Në këtë mënyrë, gjeometria dhe biologjia janë të kyçura në një dialog të vazhdueshëm, me formën dhe funksionin që formësojnë njëri-tjetrin.
“Është e habitshme që diçka aq e njohur sa një petale trëndafili fsheh një gjeometri kaq të sofistikuar,” tha Michael.
“Ajo që zbuluam shkon shumë përtej luleve – është një dritare se si natyra përdor formën dhe stresin për të udhëhequr rritjen në gjithçka, nga bimët te materialet sintetike”, shtoi ai.
Gjetjet hapin mundësi interesante për robotikën e butë, elektronikën fleksibile dhe materialet inteligjente ose vetëndryshuese.
Materialet që mund të ndryshojnë formën saktësisht pa pasur nevojë për motorë, nyje ose kontrolle të jashtme mund të çojnë në robotë më të butë dhe më fleksibël, veçanërisht robotë kirurgjikalë dhe robotë kërkim-shpëtimi.
Të kuptuarit se si të kontrollohet forma përmes stresit të brendshëm siç bëjnë petalet mund të ndihmojë inxhinierët të krijojnë qarqe dhe ekrane elektronike fleksibile, të palosshme ose të ndryshueshme që rregullojnë formën e tyre në varësi të funksionit të tyre.
Për më tepër, zbulimi i papajtueshmërisë së MCP u jep inxhinierëve një mjet të ri për të projektuar materiale që “programohen” vetë për t’u përkulur, palosur ose përkulur në forma të ndërlikuara pa montim manual. Kjo mund të revolucionarizojë paketimin, materialet e ndërtimit dhe strukturat e zhvendosshme siç janë satelitët që shpalosen në hapësirë.
Studimi gjithashtu hap një derë për elementët arkitektonikë që “rriten” në pozicion ose ndryshojnë formë bazuar në kushtet mjedisore si nxehtësia, lagështia ose drita.
Hulumtimi mund të ketë edhe zbatime mjekësore. Meqenëse indet biologjike gjithashtu përjetojnë strese të brendshme gjatë rritjes, këto gjetje përfundimisht mund të ndihmojnë në projektimin e skelave për rritjen e organeve ose indeve që duhet të marrin forma komplekse natyrshëm.
