Fiksimi i fëmijëve pas ekraneve të telefonave inteligjentë në shkolla, shtëpi dhe në çdo moment tjetër është bërë normaliteti i ri. Shqetësimet për efektet negative psikologjike janë rritur. Ato variojnë nga shpërqendrimi i nxënësve në shkollë deri te dezinformimi nga lajmet e rreme, varësia nga mediat sociale ndaj ngacmimit dhe bullizmit online.
Gjatë takimit në Bruksel në fillim të kësaj jave, ministrat e Rinisë dhe Arsimit të BE-së debatuan një sërë masash, nga ndalimet e telefonave në shkolla, kontrolle më të ashpra të moshës për aktivitetet online, kufizime në përdorimin e mediave sociale për të miturit dhe një plan në të gjithë BE-në për të luftuar bullizmin kibernetik.
Italia është në vijën e parë në përpjekjen për kufizime më të forta në përdorimin e telefonave celularë, me ministrin e Arsimit Giuseppe Valditara që prezantoi një iniciativë për të ndaluar përdorimin e telefonave inteligjentë në klasë për fëmijët nën 14 vjeç në të gjithë Evropën. Sipas burimeve diplomatike, 11 anëtarë të BE-së – midis tyre Franca, Suedia, Austria, Qiproja ose Greqia – treguan mbështetjen e tyre, ashtu si edhe presidenca polake e radhës.
“Nëse i duam vërtet fëmijët tanë, duhet t’u garantojmë atyre një tërheqje nga telefonat celularë në shkollë”, tha Valditara. Ai bëri thirrje për një qasje të koordinuar në nivel evropian mbi “çështjen e aksesit në rrjetet sociale për të luftuar fenomene të tilla si ngacmimi kibernetik, pornografia e fëmijëve, aktet e vetëlëndimit dhe dhuna me bazë gjinore”.
Komisioneri i BE-së për të Rinjtë, Glenn Micallef, prezantoi këtë vizion për një Plan Veprimi kundër ngacmimit kibernetik. “Mediet sociale kanë përfitimet e tyre, por ato gjithashtu mund të ndikojnë në shëndetin tonë mendor dhe kohezionin social”, tha ai në X.
“Dua që njerëzit, veçanërisht fëmijët dhe grupet e tjera të cenueshme, të ndihen të sigurt në internet, të lirë nga dëmet dhe ngacmimet”, theksoi ai.
Shpërqendrimi digjital
Valditara tha se “rezultatet e studimeve shkencore tregojnë se abuzimi me pajisjet mobile gjatë fëmijërisë dhe paraadoleshencës ndikon negativisht në zhvillimin kognitiv, duke shkaktuar humbje të përqendrimit dhe kujtesës, ulje të aftësive gjuhësore dhe të të menduarit kritik”. Ai shtoi se “përveç rënies së performancës në shkollë, përdorimi i tepërt i telefonave inteligjentë në moshë të re njihet si një nga shkaqet kryesore të izolimit social”.
Sipas të dhënave nga studimi PISA 2022 i OECD-së, rreth 65 për qind e nxënësve thanë se ishin të shpërqendruar nga pajisjet digjitale gjatë orëve të matematikës.
Studimi ngriti gjithashtu shqetësime në lidhje me varësinë.
Mesatarisht në vendet e OECD-së, 45 për qind e studentëve raportuan se ndiheshin nervozë ose të shqetësuar nëse telefonat e tyre nuk ishin pranë tyre.
Në përgjithësi, gjetjet, të cilat u publikuan në vitin 2023 dhe 2024, zbuluan se përdorimi i moderuar i pajisjeve dixgjtale në shkollë dhe për të mësuar çon në performancë më të mirë dhe studentët raportuan një “ndjesi më të madhe përkatësie” në shkollë.
Megjithatë, nëse studentët kalonin më shumë se një orë në ditë në pajisjet e tyre duke i përdorur ato për kohën e lirë, ata kishin tendencë të kishin rezultate më të ulëta në matematikë. PISA vlerëson aftësitë e 15-vjeçarëve në matematikë, shkencë dhe lexim.
Rregullat e shkollës
Prandaj, ndalimet e telefonave në shkolla janë një hap që disa shtete anëtare e kanë ndërmarrë tashmë dhe më shumë po e marrin në konsideratë. Por gama e kufizimeve ndryshon brenda shteteve, rajoneve apo edhe shkollave individuale. Ekzistojnë gjithashtu ndryshime në ashpërsi – nga ndalimet totale ku telefonat nuk lejohen as në mjediset e shkollës për t’u përdorur, duke u kufizuar në periudha të caktuara, siç janë pushimet midis orëve të mësimit.
Nxënësve bullgarë u është ndaluar përdorimi i telefonave inteligjentë në klasë që nga viti 2016. Qeveria aktualisht po shtyn drejt një ndalimi të plotë të telefonave inteligjentë në shkolla, përveç për qëllime rreptësisht edukative, nevojave mjekësore ose në raste emergjente. Ministri i Arsimit, Krasimir Valchev tha se priste një votim parlamentar në qershor.
Në Spanjë, kufizimet në përdorimin e telefonave celularë në shkollë kanë qenë në fuqi që nga viti akademik 2020-21, por ato ndryshojnë nga rajoni në rajon. Këshilli Shtetëror i Shkollave të vendit rekomandoi në vitin 2024 që nxënësit e shkollave të mesme duhet të fikin telefonat e tyre celularë nga koha kur hyjnë në shkollë deri në kohën kur dalin nga ambientet, dhe në shkollat parashkollore dhe fillore ai mbështet mosmarrjen e tyre fare, përveç nëse ka arsye “shumë specifike” individuale. Shumica e komuniteteve autonome gjithashtu bien dakord për një ndalim të plotë të përdorimit të pajisjeve mobile në arsimin fillor dhe fillor.
Franca ua ndaloi nxënësve të shkollave fillore dhe të mesme përdorimin e telefonave në ambientet e shkollës që në vitin 2018.
Ministria e Arsimit e Italisë tha se që nga shtatori i kaluar, përdorimi i telefonave inteligjentë në klasë është ndaluar për të gjithë nxënësit.
Qeveria daneze po planifikon gjithashtu të ndalojë përdorimin e telefonave celularë në shkolla dhe klube pas shkolle.
Austria është vendi i fundit që ka futur kufizime. Që nga 1 maji, Austria ka vendosur një ndalim të telefonave celularë si në klasë ashtu edhe gjatë pushimeve.
“Po shohim gjithnjë e më shumë shtete anëtare që miratojnë të njëjtin rregull”, tha ministri i Arsimit, Christoph Wiederkehr më parë këtë javë. Ai shtoi se bërja e shkollave zona pa telefona celularë çon në performancë më të mirë dhe më pak konflikte.
Në Suedi, qeveria po propozon një ndalim të ri, të plotë të përdorimit të telefonave celularë në shkollat fillore (deri në moshën 16 vjeç). Telefonat do të mblidhen në mëngjes dhe nuk do të jepen derisa nxënësit të largohen nga shkolla. Mësuesit dhe drejtorët e shkollave do të kenë gjithashtu të drejtën të konfiskojnë telefonat, iPad-ët, orët inteligjente dhe pajisje të tjera nga nxënësit.
“Është me të vërtetë e rëndësishme që të zvogëlojmë sasinë e telefonave dhe kohën para ekranit në shkollë”, tha ministrja e Arsimit, Lotta Edholm në një konferencë për shtyp në mars.
Një agjenci qeveritare suedeze vitin e kaluar rekomandoi maksimumi 2-3 orë kohë para ekranit në ditë për 13-18 vjeçarët, 1-2 orë për 6-12 vjeçarët dhe jo më shumë se një orë në ditë për fëmijët nën 6 vjeç.
Vetëm shkollat private ndalojnë telefonat celularë në Republikën Çeke, por opinioni publik po tenton drejt ndalimit të telefonave inteligjentë në shkolla. Sipas një ankete të publikuar në mars, 73 për qind e mësuesve të shkollave fillore mbështesin kufizime të tilla.
Në Gjermani, arsimi është në kompetencë të shteteve federale. Disa prej tyre bëjnë thirrje për kufizime në përdorimin privat të telefonave celularë në shkolla dhe planifikojnë të miratojnë rregullore për këtë qëllim. Deri atëherë, shumë shkolla dalin me të vetat.
Në Belgjikë, qeveria flamande, qeveria e Komunitetit Francez dhe qeveria federale nuk kanë plane të detajuara se si planifikojnë të adresojnë përdorimin e telefonave inteligjentë dhe mediave sociale tek të rinjtë. Politika përqendrohet kryesisht në edukimin e shkrim-leximit mediatik në shkolla, përmes seminareve ose programeve televizive.
Megjithatë, më herët këtë muaj, një grup ekspertësh dhe psikiatrësh belgë bënë një letër të hapur drejtuar qeverive flamande dhe federale, duke bërë thirrje për një politikë më të qartë dhe më të rreptë mbi përdorimin e telefonave inteligjentë tek fëmijët dhe adoleshentët. Ata gjithashtu mbështesin ndalimin e përdorimit të mediave sociale deri në moshën 16 vjeç.
Ministrja federale kompetente Vanessa Matz, përgjegjëse për digjitalizimin, tha se nuk ishte kundër të menduarit për ndalime në nivel kombëtar, por theksoi se tema është më interesante brenda një kuadri evropian.
TikTok në shënjestër
Një qasje tjetër e ndjekur nga disa vende është kufizimi i aksesit në mediat sociale për të rinjtë.
Për shembull, Shqipëria, kandidate për anëtarësim në BE, iu kundërvu TikTok-ut në fund të vitit 2024, duke e ndaluar aplikacionin popullor për një vit.
Sipas kryeministrit Edi Rama, ky rrjet social kishte nxitur dhunë dhe ngacmim midis adoleshentëve shqiptarë. Ndalimi ka mbështetjen dërrmuese të prindërve, tha qeveria, me 90 për qind të prindërve të anketuar që janë pro.
Në Belgjikë, ministri i Digjitalizimit Matz muajin e kaluar kërkoi gjithashtu veprime nga platforma online Tikok dhe autoritetet evropiane kundër “SkinnyTok”, trendit të TikTok që promovon të qenit jashtëzakonisht i dobët midis të rinjve.
Presidenti francez Emmanuel Macron tha më parë këtë javë se dëshiron t’u kërkojë adoleshentëve të verifikojnë moshën e tyre para se të regjistrohen në mediat sociale. Vitin e kaluar ai mbështeti ndalimin e mediave sociale për fëmijët nën 15 vjeç dhe ndalimin e telefonave celularë për fëmijët nën 11 vjeç. Ai theksoi përsëri se kjo ishte gjithashtu një përgjegjësi evropiane, kur tha se “ne gjithashtu duhet të angazhohemi në një luftë paralele evropiane, por mendoj se duhet të bëhet”.
Ministrja e Deleguar për Çështjet Digjitale, Clara Chappaz, i tha “La Tribune Dimanche” se Franca po i jepte vetes “tre muaj” për të “mobilizuar partnerët e saj evropianë” në një “marrëveshje evropiane” që kërkon që mediat sociale të verifikojnë moshën e adoleshentëve, në rast se kjo nuk arrihet, qeveria do të vendoste sanksione.
Por me të gjitha këto diskutime për ndalimet, është e rëndësishme të mos harrojmë se telefonat celularë janë bërë një pjesë e kudondodhur e jetës sonë, pavarësisht moshës.
Ato janë mjete për komunikim midis familjes dhe miqve, dhe për shumë prindër një pajisje inteligjente është gjithashtu një mjet për të marrë siguri mbi vendndodhjen e fëmijëve të tyre.
Disa specialistë si eksperti gjerman i mbrojtjes së fëmijëve, Benjamin Thull, i Zyrës së Komunikimit të Landit të Baden-Württemberg, madje i konsiderojnë ndalimet joproduktive.
“Telefonat inteligjentë janë mediumi përmes të cilit ndodh gjithçka. Mendoj se ndalimi i tyre nga shkollat është një gabim”.
Ai thotë se ka fëmijë dhe të rinj që nuk i mësojnë aftësitë mediatike në shtëpi.
