Komiteti Këshillimor për Konventën Kuadër për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare (KKMK) ka publikuar opinionin e tij të pestë për Shqipërinë, ku vlerëson atmosferën mbizotëruese të respektit të ndërsjellë dhe dialogut ndërkulturor në Shqipëri, veçanërisht në aspektin e tolerancës ndërfetare.
Megjithatë, mungesa e të dhënave të besueshme dhe të zbërthyera në lidhje me pakicat kombëtare, duke filluar nga shifrat e regjistrimit e deri te monitorimi i gjuhës së urrejtjes dhe krimit të urrejtjes, paraqet sfida të rëndësishme në vlerësimin e situatës së tyre dhe në hartimin e politikave të synuara, veçanërisht duke pasur parasysh pragjet e parashikuara në Ligjin për Pakicat Kombëtare.
”Kuadri ligjor në fuqi është përgjithësisht i fuqishëm, por i mungon specifika”, thotë Komiteti Këshillimor i FCNM, duke shtuar se Shqipëria përballet me disa sfida, përfshirë emigracionin në Evropën Perëndimore dhe migrimin e brendshëm drejt kryeqytetit.
Çështja e trafikimit të qenieve njerëzore gjithashtu prek pakicat kombëtare në mënyrë disproporcionale. Këto dukuri ndikojnë veçanërisht në zonat rurale, ku shkalla e varfërisë është veçanërisht e lartë.
Për më tepër, rritja e shpejtë në industrinë e turizmit po transformon pjesë të vendit, duke ndikuar në aftësinë e pakicave kombëtare për të ruajtur kulturat e tyre dhe për të marrë pjesë në jetën ekonomike dhe sociale.
Një akt nënligjor lidhur me mbledhjen e të dhënave për identifikimin formal të pakicave kombëtare nuk është miratuar. Raporti konstaton se drafti i propozuar mbështetet në ato që konsiderohen kritere objektive të bazuara në të dhëna historike jo të besueshme. Ai rekomandon që autoritetet t’i japin përparësi zgjedhjes subjektive të individëve për t’u identifikuar me një pakicë kombëtare në vend që të mbështeten ekskluzivisht në kritere objektive.
Raporti thekson se regjistrimi i popullsisë në tetor 2023 është vendimtar.
Ndryshimet kanë hequr gjobat administrative për përgjigje të pasakta, që është një zhvillim pozitiv. Megjithatë, raporti thekson nevojën që regjistrimi të jetë pjesëmarrës dhe që pakicat kombëtare të jenë të mirinformuara dhe të kenë besim në proces.
Vihet re më tej se pakicat rome dhe egjiptiane njihen si pakica kombëtare të veçanta në ligj, por autoritetet shpesh i ngatërrojnë të dyja në dokumentet e politikave. Të dhënat e ndara janë thelbësore për të vlerësuar dhe adresuar nevojat e tyre të veçanta.
Kushtet e banimit për pakicat rome dhe egjiptiane janë gjithashtu shqetësuese, duke përfshirë ndarjen dhe diskriminimin në tregun privat të qirave, statusin e parregullt të pronës dhe kërcënimin e dëbimeve me forcë. Komiteti Këshillimor i FCNM konstaton se ndarja e shkollave është një problem sistematik në të gjithë Shqipërinë, duke prekur veçanërisht pakicat rome dhe egjiptiane, siç konstatohet edhe nga Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut.
Të drejtat gjuhësore mbeten të aksesueshme vetëm në disa zona të vendit dhe vetëm për pakicat maqedonase dhe greke. Prandaj, Komiteti rekomandon që të rishikohen kufijtë për aksesimin e të drejtave të tilla dhe që autoritetet të marrin një qasje aktive për të rritur ndërgjegjësimin për aksesin në të drejtat gjuhësore të mbrojtura nga Konventa Kuadër.
Pakicat kombëtare kanë mundësi të kufizuara për pjesëmarrje politike, veçanërisht në nivel kombëtar, dhe raporti vë në dukje se Komiteti për Pakicat Kombëtare, i cili ka për qëllim të shërbejë si zëri i pakicave brenda qeverisë, shpesh perceptohet nga individët e pakicave se nuk ka arritur shumë. Prandaj, Komiteti Këshillimor rekomandon rishikimin e procedurave të tij për t’u siguruar që ai ka mjetet për të mbrojtur në mënyrë efektive të drejtat e pakicave.
Komiteti Këshillimor nxit autoritetet shqiptare që të organizojnë një ngjarje vijuese për të shqyrtuar vëzhgimet dhe rekomandimet në këtë raport.
