Nuk rri dot pa ngrënë patatina? Në fakt nuk je ti, por e ka fajin lloji i produktit.
Ushqimet ultra të përpunuara, ose UPF-të, janë po aq të varur sa nikotina, kokaina ose heroina, thonë ekspertët dhe më shumë se 1 në 10 njerëz kanë varësi prej tyre.
Një analizë e re e 281 studimeve në 36 vende të ndryshme ka zbuluar se një masë 14% e të rriturve janë të lidhur me UPF.
Zbulimi është tronditës, duke pasur parasysh se UPF-të mendoni produktet si: sallam, akullore, biskota, pije joalkoolike dhe drithëra me sheqer, më parë kanë qenë të lidhura me kancerin, shqetësimin psikologjik dhe madje edhe vdekjen e hershme.
Analiza u drejtua nga profesoresha e Universitetit të Miçiganit, Ashley Gearhardt, e cila më parë krijoi shkallën e varësisë nga ushqimi në Yale duke aplikuar të njëjtat kritere që përdorin ekspertët për të diagnostikuar varësinë nga substancat.
Ky kriter përfshin konsumin e pakontrollueshëm dhe të tepruar, dëshirat dhe marrjen e vazhdueshme pavarësisht efekteve të mundshme negative shëndetësore.
“Kombinimi i karbohidrateve të rafinuara dhe yndyrave që gjenden shpesh në UPF duket se ka një efekt mbi-aditiv në sistemet e shpërblimit të trurit, mbi makronutrientët, gjë që mund të rrisë potencialin e varësisë së këtyre ushqimeve,” shkruan Gearhardt dhe autorët e studimit në revistën e tyre të re.
Por saktësisht arsyeja pse mbetet kryesisht një mister për ekspertët, disa prej të cilëve besojnë se mund të mos jetë një përbërës i vetëm që i bën këto produkte të varura ndryshe nga nikotina në duhan por kundërindikacionet e shumëfishta.
Ushqimet me burim natyral priren të kenë më shumë karbohidrate ose më shumë yndyrna, por jo nivele të larta të të dyjave, ndërsa UPF-të kanë nivele në mënyrë disproporcionale më të larta të të dyjave.
Nëse një mollë ka 55 kcal nga karbohidratet dhe më pak se 2 kcal nga yndyra, një çokollatë 237 kcal nga karbohidratet dhe 266 kcal nga yndyra.
Hulumtimet e kaluara kanë zbuluar gjithashtu se ushqimet me sheqer ose yndyrë i bëjnë alternativat më të shëndetshme më pak tërheqëse dhe rilidhja e trurit mund të ketë pasoja të lidhura me shëndetin, të tilla si kënaqësia e tepërt dhe shtimi në peshë.
Ngrënia e ushqimeve ultra të përpunuara shkakton një nxitim të dopaminës e ndjekur nga një rënie e papritur, duke rezultuar në një cikël të pafund të dëshirës, marrjes së një zgjidhjeje dhe ‘përplasjes’ – e ngjashme me atë të dikujt që është i varur nga alkooli ose droga.
Ndërsa ata “nuk kanë gjasa të krijojnë varësi në vetvete”, aditivët në ushqime mund të jenë “përforcues” të efekteve kalorike, vuri në dukje ekipi i Gearhardt në kërkimin e tyre.
Por jo të gjithë mund të jenë të ndjeshëm ndaj cilësive të varësisë së ushqimeve ultra të përpunuara – disa mund të jenë në gjendje të hanë një grusht patate të skuqura dhe të ngopen, ndërsa të tjerët mund të mos jenë aq me fat.
Megjithatë, vetitë e varësisë së UPF-ve kanë nxitur protesta nga shkencëtarët e ndërgjegjshëm për shëndetin, të cilët besojnë se disa ushqime duhet të vijnë me një këshillë “të stilit të duhanit” në fund të fundit, ushqimet ultra të përpunuara nuk mund t’i shpëtojnë, ato janë kudo.
