Qindra miliona qytetarë në të 27 vendet e Bashkimit Evropian filluan nga sot votimet për Parlamentin Evropian.
Holanda ishte i vetmi vend i BE-së që nisi sot votimet, e ndjekur nga Irlanda të premten dhe pjesa tjetër e vendeve të BE-së gjatë fundjavës.
Por, cilat janë çështjet kryesore që ndikojnë në vendimet e votuesve, ndërsa ata u drejtohen qendrave të votimit?
Pushtimi rus i Ukrainës
Presidenti rus Vladimir Putin shkatërroi konsensusin e sigurisë së pas Luftës së Ftohtë në Evropë me pushtimin e tij në shkallë të plotë të Ukrainës në shkurt 2022.
Në përgjigje të pushtimit, BE-ja dhe Perëndimi vendosën raunde të shumta sanksionesh ndaj Rusisë dhe mobilizuan miliarda euro ndihmë financiare dhe ushtarake për Ukrainën.
Mbështetja ekonomike dhe ushtarake për Ukrainën është ende e popullarizuar në BE, sipas një sondazhi të Eurobarometrit të bërë rreth tre muaj më parë, me opinionin publik në 70% për ndihmën financiare dhe 60% për armët.
Një tjetër pasojë kryesore e luftës ka qenë nxjerrja në pah e dekadave të shkurtimeve të buxhetit të mbrojtjes në BE.
Vendet e BE-së, veçanërisht Gjermania, kanë rritur ndjeshëm shpenzimet që nga sulmi rus.
Një sondazh në mbarë BE-në nga parlamenti në prill zbuloi se 31% e publikut dëshiron që mbrojtja dhe siguria të trajtohen gjatë fushatës zgjedhore.
Kostot e jetesës
Pasojat ekonomike të luftës së Ukrainës ndaj çmimeve të energjisë dhe ushqimeve gjatë viteve të fundit kanë qenë të jashtëzakonshme, duke komplikuar goditjen e pandemisë Covid-19 në arkën publike dhe duke nxitur inflacionin.
Rreth 31% e njerëzve të anketuar tre muaj përpara zgjedhjeve duan që BE të mbështesë ekonominë e tyre kombëtare, ndërsa 33% e njerëzve duan që BE të trajtojë varfërinë.
Banka Qendrore Evropiane (BQE) përfundoi në korrik 2022 vitet e normave zero dhe negative të interesit, për të ulur inflacionin, i cili ishte rritur në nivele rekord.
Ka pasur 10 rritje të njëpasnjëshme, duke i vënë huamarrësit nën presion në të njëjtën kohë kur inflacioni i lartë ushqeu kursimet e njerëzve.
Inflacioni për vitin 2024 tani parashikohet të bjerë në 2,7%, por pavarësisht përmirësimit, votuesit janë ende të shqetësuar për koston e jetesës.
Çmimet e ushqimeve janë të larta.
Në shtator 2023 çmimi i vajit të ullirit ishte 75% më i lartë se në janar 2021.
Në bllok po rritet edhe qiraja e banesave. Midis tremujorit të fundit të vitit 2022 dhe 2023, qiratë në BE u rritën me 3,0%.
Ndryshimi i klimës
Zgjedhjet e Parlamentit Evropian në 2019 panë që qendra e majtë dhe e qendrës së djathtë ua dhanë votat liberalëve, të djathtës ekstreme dhe partive që bënë fushatë për politika më të rrepta klimatike dhe mjedisore.
Kjo rezultoi në ndjekjen e nismave të mëdha të klimës nga BE-ja, duke përfshirë Ligjin Evropian për Klimën në 2021, që e bëri objektivin e bllokut për emetimet neto zero të gazrave serrë për vitin 2050 ligjërisht të detyrueshëm.
Ndërsa publiku ende dëshiron veprim mbi klimën – me mbështetje për këtë në 27% sipas sondazhit të Eurobarometrit – partitë mund të hezitojnë të angazhohen ndaj politikave të reja të ndryshimeve klimatike pasi votuesit i japin përparësi ekonomisë dhe mbrojtjes.
Reagimi ndaj politikave mjedisore të dukshme në lëvizjen e fermerëve në Holandë dhe gjetkë tregojnë gjithashtu rreziqet politike me të cilat përballen partitë që shkojnë në zgjedhje.
Migrimi
Një çështje e përhershme polarizuese për zgjedhjet evropiane, shqetësimi i publikut për migrantët dhe refugjatët që kërkojnë azil po formëson qëndrimin e publikut ndaj migracionit.
Sondazhet publike që kërkojnë që migrimi dhe azili të adresohen në zgjedhjet evropiane, mesatarja në BE është 24%, dhe është më e larta në Maltë, Holandë dhe Irlandë me 50%, 48% dhe 42%.
Njerëzit që kalojnë kufijtë e BE-së pa dokumente të vlefshme arritën në afro 380 000 në vitin 2023, numri më i lartë që nga viti 2016, sipas agjencisë kufitare të BE-së Frontex.
Kërkesat për azil zakonisht pasojnë ardhje të tilla dhe më pas kërkesat në BE janë në nivelin më të lartë të shtatë viteve.
Më shumë se 1,14 milionë njerëz aplikuan në vitin 2023, më i larti që nga kriza e refugjatëve 2015-2016, raportoi Agjencia e Bashkimit Evropian për Azilin (EUAA).
Ka gjithashtu 4,2 milionë njerëz të pritur në bllok që ikin nga lufta në Ukrainë, nën një program të veçantë emergjence të BE-së.
Partitë në qendrën e majtë dhe të qendrës së djathtë në fushatat e tyre kanë theksuar një reformë të gjerë të rregullave të emigracionit të bllokut të quajtur Pakti i BE-së për Azilin dhe Migracionin.
Por, partitë nacionaliste të ekstremit të djathtë e kanë kapur këtë çështje në fushatat e tyre dhe thonë se kjo nuk do ta zgjidhë problemin.
Tubimi Kombëtar i ekstremit të djathtë të Francës, i udhëhequr nga Jordan Bardella, ka kritikuar ashpër paktin e migracionit dhe i bëri thirrje publikut francez të votojë kundër presidentit Emmanuel Macron, i cili mbështeti marrëveshjen, në zgjedhjet e ardhshme.
E djathta ekstreme
Rritja e partive të ekstremit të djathtë në sondazhe është bërë një çështje zgjedhore më vete, me partitë e tjera kryesore në fushatat e tyre që lëshojnë paralajmërime të rregullta për votën për rivalët e tyre.
Megjithatë, e djathta ekstreme nuk është homogjene dhe nuk është e qartë nëse palët ndajnë një bazë të mjaftueshme të përbashkët në të gjitha çështjet për të punuar së bashku brenda një prej grupimeve politike të Parlamentit Evropian.
Për shembull, grupimi Identiteti dhe Demokracia (ID) së fundi përjashtoi ”Alternativën për Gjermaninë” (AfD), pjesërisht për shkak të deklaratave të diskutueshme të kandidatit kryesor të AfD-së në zgjedhje
